De verkiezingen liggen een kleine maand achter ons. Het stof is neergedaald, de rust bijna terug. Tijd voor een eerste deel van mijn verkiezingsanalyse…
Eerst en vooral valt in deze analyse op dat de Schotenaar een grote winnaar is, ongeacht wat je van de uitslag vindt. Vanuit democratisch oogpunt waren deze verkiezingen beter dan vorige keer. Slechts 8,7% kwam niet stemmen tegenover 10,7% in 2012. Dat blijft (te) veel, maar het gaat de goede richting uit. Zeker als je het vergelijkt met het provinciale kiesdistrict (stad Antwerpen, de noord- en zuidrand), waar het absenteïsme 9,3% bedroeg.
Bij een analyse is het altijd leuk om te beginnen met de winnaars, maar het helpt ook om een kader te schetsen. Deze eerste analyse zoomt dus in op de winnaars van 14 oktober.
N-VA: wind in de zeilen dankzij burgemeestersbonus
N-VA verbeterde haar monsterscore van 2012. Toen bracht het “Bart De Wever-effect” de partij van bijna niets naar 14 zetels. Een goede startpositie, maar ook heel veel te verdedigen… Dat deden ze ook. De partij klopte op de verkiezingsavond af op 16 zetels, een absolute meerderheid!
N-VA verzilvert de burgemeestersbonus.
N-VA is erin geslaagd om de burgemeestersbonus te verzilveren. Deze bonus houdt in dat de burgemeester de meeste schouderklopjes (en stemmen) krijgt voor goede realisaties van het bestuur de voorbije zes jaar. Hij is immers het meest het gezicht geweest van die bestuursploeg. Traditioneel wordt deze bonus op één a twee zetels geschat. Het maakte dat N-VA Schoten van de grootste coalitiepartij kon doorgroeien naar die 16 zetels en de absolute meerderheid in de gemeenteraad.
Dat deze burgemeestersbonus zeker een rol speelt, kan je merken aan de persoonlijke score van de lijsttrekker van NVA, Maarten de Veuster. Van 2012 en 2018 ging zijn partij met 1691 stemmen vooruit, maar hijzelf kreeg er 2911 meer. Tegenover vorige keer kon hij dus meer NVA-kiezers overhalen om (ook) hem te steunen. Zijn penetratiegraad binnen de lijst, het aantal mensen dat binnen de lijst (ook) op hem gestemd heeft, bedraagt 58,1%.
De winst van N-VA is volgens mijn analyse nu niet het gevolg van een BDW-effect, maar van een MDV-effect. Maarten mag terecht trots zijn op zijn prestatie.
Vlaams Belang: gered dankzij de sterke man
Een andere grote winnaar is het Vlaams Belang. In 2012 moest de partij nog zware klappen incasseren: ze zakte van 12 naar 4 zetels, twee-derde kwijt! De komst van Tom Van Grieken bracht echter een nieuwe (nationale) wind naar Schoten en daardoor behaalde de partij 7 zetels bij de verkiezingen.
Tom redde het Vlaams Belang
Eigenlijk mag je zelfs van een redding spreken. Het is door en dankzij Tom dat het VB terug recht gekropen is. Zijn persoonlijke penetratiegraad bedraagt 67,3%! Zonder de stemmen voor hun kopman, zou de partij slechts 1 zetel behouden…
Maar de sterke positie van de nationale voorzitter heeft ook een nadeel.
Het cordon sanitaire heeft bij de Schotense CD&V nooit veel draagvlak gehad. Beide oud-burgemeesters Tony Sebrechts en Harrie Henderickx spraken zich al tegen dit principe uit. Dit had te maken met de oorspronkelijke kopvrouw: Lutgard Mertens-Dubois.
Lutgard was een Schotense die bij het toenmalige Vlaams Blok opkwam. Dat kon je ook merken aan haar gedrag in de gemeenteraad. Ze kwam met de bezorgdheden van de gewone Schotenaren af, steunde regelmatig goede voorstellen en ze kwam met terechte opmerkingen. Af en toe smeet ze wel een typisch “Vlaams Blok”- standpunt op tafel, maar in hoofdzaak bleef ze een Schotenaar die bij het Vlaams Blok opkwam.
Lutgard: een Schotense bij het Vlaams Blok
Het was helemaal anders bij Marie-Rose Morel. Hoewel we haar vooral positief herinneren door haar tragische overlijden, was ze bij leven een stevig en ambitieus nationaal politiek boegbeeld. Door haar nationale profilering moest ze op de gemeenteraad voorstellen doen die niets met onze Schotense realiteit te maken hadden. Ze was een Vlaams Belangster die in Schoten opkwam. Daardoor sloot ze deuren voor mogelijke samenwerkingen. Door haar veel te vroege dood heeft ze niet de kans gekregen om dit recht te zetten. Zo komt het dat het VB in 2012 zelfs niet op een verkennend coalitiegesprek is uitgenodigd.
Marie-Rose: een Vlaams Blokker in Schoten
Welke richting gaat Tom Van Grieken uit? Zal hij door de nationale belangstelling een nationaal kopstuk blijven in Schoten en onnodige voorstellen doen (zoals een boerkaverbod in ons zwembad dat al lang bestaat). Of maakt hij een correcte analyse uit het verleden en kiest hij ervoor om het voorbeeld van Lutgard te volgen? Ik geef hem voorlopig het voordeel van de twijfel…
Groen: de leider op links
Een belangrijke winnaar is Groen. In 2012 verdubbelde de partij reeds haar aantal zetels (van 1 naar 2) en ook deze keer deden ze er weer een zetel bij. Dankzij dit resultaat kan Groen zich zonder twijfel de leider op links noemen. SP.A kromp naar 1 zetel en PVDA behaalde de kiesdrempel zelfs niet.
Van 2 naar 3 zetels is een stap voorwaarts
Het lijkt weinig maar van twee naar drie zetels is als kleine partij een grote stap voorwaarts. Deels surfend op het nationale succes, deels op een constructieve oppositie behaalde de jonge lijst van Groen een goed resultaat. Ze werden zelfs nipt, en ik geef het persoonlijk niet graag toe, de derde partij van Schoten.
Deze analyse is enigszins cynisch omdat Groen vooruitgaat dankzij sterk oppositiewerk, maar dat één van de twee werkpaarden die daarvoor gezorgd heeft door de strenge wetgeving hier niet mee de vruchten van mag plukken. Nadat Eric zijn partij reeds tweemaal als kopman naar een overwinning voerde en nu vanop plek drie terug zijn waarde bewees, moeten we afscheid van hem nemen.
Deel 2 van de analyse vind je hier.
Wil je mijn eerste reactie herbekijken? Dat kan hier.